Yaser Abu Mu'ailiq aandika: Afrika Kaskazini na Fursa za "Mapinduzi ya Kijani"

Imetafsiriwa na: Menna Allah Ashraf Sayed
Imehaririwa na: Mervat Sakr
Mratibu wa Lugha ya Kiswahili: Mervat Sakr

Kuna wimbi jipya la msukumo kuelekea Afrika, zaidi ya karne moja baada ya kile kilichoitwa "Msukumo wa Afrika" uliotekelezwa na mataifa ya kikoloni ya Ulaya, ambayo wakati huo yaligawanya bara la Afrika kati yao, kupora rasilimali zake, na kuwafanya watu wake kuwa watumwa.
Hata hivyo, msukumo huu mpya ni laini zaidi, ukiwa mbali kabisa na aina ya ukoloni wa moja kwa moja wa kijeshi. Kwa nje, unaonekana kama maendeleo ya kiuchumi, lakini kwa undani, unalenga kudhibiti rasilimali muhimu na adimu ambazo Afrika inamiliki.
Katika mchezo huu wa kimataifa, pande mbili zimeanza kujitokeza wazi:
• China, ambayo ilitambua mapema utajiri wa Afrika na fursa zake, ikitumia historia yake “safi” kwa Waafrika, hadi kufikia hatua ya kuwekeza kwa ujasiri na kwa uwazi zaidi.
• Umoja wa Ulaya, ambao umeamka kutoka usingizini miaka michache tu iliyopita, na sasa unajitahidi kukabiliana na ushawishi wa China unaoongezeka barani Afrika.
Je, Afrika Kaskazini imo kwenye mchezo huu?
Hadi sasa, mataifa ya Afrika Kaskazini (Misri, Libya, Tunisia, Algeria, Morocco, Mauritania) hayaonekani kuwa lengo kuu la msukumo huu. Ni kweli kwamba China imeanzisha uhusiano wa kibiashara na kidiplomasia imara na baadhi ya mataifa haya, lakini kiwango cha uwekezaji wake wa moja kwa moja bado kiko chini sana ikilinganishwa na kile inachowekeza katika mataifa mengine ya Afrika, hasa yale yaliyo na madini nadra kama bauxite, almasi, na uranium, au yaliyoko karibu na bandari zinazohusiana na bandari za China.
Hivi karibuni, Rais wa Tume ya Ulaya, Ursula von der Leyen, alitembelea Morocco na kutangaza uwekezaji wa euro bilioni 1.6 katika teknolojia za kidijitali na kijani – kiasi ambacho bado ni kidogo sana ikilinganishwa na uwekezaji wa China.
Uwekezaji huu ni sehemu ya mpango wa Global Gateway wa Umoja wa Ulaya, ulioanzishwa kama jibu kwa mpango mkubwa wa China wa Belt and Road Initiative, wenye thamani ya euro bilioni 300, ambapo karibu nusu (takriban euro bilioni 150) zimeelekezwa kusaidia mabadiliko ya kijani na kiteknolojia katika nchi shiriki. Hili ni eneo ambalo China haijalipa kipaumbele kikubwa, jambo ambalo Ursula von der Leyen alilieleza wazi katika hotuba yake ya mwaka 2021 kuhusu hali ya Umoja wa Ulaya, aliposema:
“Tuna uzoefu mkubwa wa kufadhili barabara, lakini haina maana kwa Ulaya kufadhili barabara inayounganisha mgodi wa shaba unaomilikiwa na China na bandari inayosimamiwa na China.”
Kwa hiyo, kuna ushindani mkubwa wa kimataifa barani Afrika, lakini mataifa ya Afrika Kaskazini yanayoizungumza Kiarabu (ingawa wengine huona hiyo ni sifa tata) bado yameachwa nje ya mgawanyo huu wa fedha – isipokuwa Morocco kwa kiwango kidogo.
Fursa ya Kistratejia: Hidrojeni ya Kijani
Kama tutaitazama Saudi Arabia, kwa mfano, tunaweza kuona kuwa ushawishi wake mkubwa haujajengwa tu juu ya utajiri wa mafuta na fedha, bali pia kwa nafasi yake ya uongozi ndani ya OPEC na OPEC+, ambayo inatoa kadi ya nguvu ya kisiasa dhidi ya uingiliaji wowote.
Kwa kulinganisha, Afrika Kaskazini ina fursa ya kimkakati ya kuwekeza katika sekta ya hidrojeni ya kijani – nishati ya baadaye. Mataifa ya kanda hii yana:
• Maelfu ya kilomita za mwambao wa Mediterania na Atlantiki;
• Jua linalowaka mwaka mzima;
• Upepo mkali katika maeneo mengi.
Mazingira haya ni bora kwa kuzalisha hidrojeni ya kijani kwa kutumia nishati mbadala (jua na upepo) na maji ya bahari.
Lakini hadi sasa, hakuna uwekezaji mkubwa wa kitaifa katika sekta hii – tofauti na mataifa kama Namibia na Afrika Kusini, ambayo yamepiga hatua kubwa.
Elimu, Vijana, na Maandalizi
Serikali za Afrika Kaskazini hazijaonyesha dhamira ya kweli ya kuwekeza katika elimu ya vijana wao katika nyanja zinazohusiana na hidrojeni ya kijani: kama vile uendeshaji wa mitambo, matengenezo ya paneli za jua, au mafunzo ya ufundi stadi. Vijana wengi bado wanakimbilia taaluma za kifahari kama uhandisi, udaktari, au sheria – au wanajaribu kuanzisha biashara zao binafsi kwa kutumia kauli maarufu ya "usiwe mtumwa".
Kikwazo Kikuu: Kukosekana kwa Umoja wa Kisiasa
Changamoto kubwa ni kukosekana kwa mfumo wa pamoja wa kisiasa na kiuchumi, licha ya kuwa na mshikamano wa kijiografia, lugha, na dini. Sababu kuu ya hali hii ni migogoro ya kisiasa sugu kati ya mataifa, hasa Algeria na Morocco, ambapo kila taifa linataka kuongoza kanda.
Ili kuepuka kupoteza fursa hii kabla haijapita, ni muhimu kwa mataifa haya kuzikabili tofauti zao za kihistoria kwa busara. Mtazamo wa kimkakati wa muda wa kati na mrefu utawanufaisha sana katika majukwaa ya kimataifa, hasa ikiwa watasimama kwa pamoja badala ya kila mmoja kuwa peke yake.
Hitimisho: Dirisha la Fursa linafunguka  lakini si kwa muda mrefu
Ninaamini kuwa fursa ya hidrojeni ya kijani bado ipo hadi mwisho wa muongo huu (2030). Baada ya hapo, baadhi ya mataifa yataanza kutawala sekta hiyo kimataifa, na kuweka viwango na bei.
Katika kipindi kilichosalia cha miaka sita hadi saba, Afrika Kaskazini inaweza:
• Kuelekeza mfumo wake wa elimu katika taaluma zinazohusiana na hidrojeni ya kijani;
• Kujenga ushirikiano wa pamoja wa kisiasa na kiuchumi;
• Kuweka mikakati ya pamoja ya uzalishaji, biashara, na miundombinu ya hidrojeni ya kijani.
Na mwisho, vyombo vya habari vina jukumu muhimu katika kuvunja ukuta wa migawanyiko ya kitaifa au kikabila, na kuelekeza mitazamo ya watu kuelekea maendeleo ya pamoja ya kanda.