Miaka Kumi ya Utumishi: Mafanikio Angavu ya Misri katika Sekta ya Mshikamano wa Kijamii

Imeandikwa na: Ahmed Sayed Metwally Mohamed
Imehaririwa na: Mervat Sakr
Mratibu wa Lugha ya Kiswahili: Mervat Sakr

Katika muktadha wa changamoto zinazoendelea katika ngazi ya kiuchumi za kimataifa na kikanda, umuhimu wa mifumo ya hifadhi ya jamii umeibuka kama nguzo kuu ya kulinda mshikamano wa kijamii na uthabiti wa kiuchumi. Nchi ya Misri ilitambua dharura hii mapema, na kwa kipindi cha miaka kumi iliyopita, iliweka kipaumbele katika kuendeleza mfumo jumuishi wa hifadhi ya jamii – mfumo ulioshuhudia mafanikio makubwa yasiyopata kufikiwa katika historia ya nchi.

Mipango ya Hifadhi ya Jamii: Kipaumbele cha Kitaifa

Kwa mujibu wa Waziri wa Mshikamano wa Jamii, Dkt. Maya Morsi, matumizi ya serikali ya Misri katika sekta ya hifadhi ya jamii katika kipindi hiki ni mara makumi ya yale yaliyowahi kutumika tangu miaka ya 1950. Miongoni mwa mipango hiyo muhimu ni mpango wa "Takaful na Karama", unaotambuliwa kuwa mfano bora wa hifadhi ya jamii si tu kwa Misri, bali pia kwa Ukanda mzima wa Kiarabu.

Mpango huu ulianzishwa mnamo mwaka 2015 kwa lengo la kusaidia familia zenye kipato cha chini, hasa katika kukabiliana na athari za mageuzi ya kiuchumi kama vile kuondolewa kwa ruzuku ya nishati. Ulianza kwa kuwafikia familia milioni 1.7 kwa gharama ya pauni bilioni 3.5, lakini kwa sasa umeshuhudia upanuzi mkubwa kufuatia maelekezo ya Rais ya kuzingatia familia zilizo katika hali ya uhitaji mkubwa.

Malengo na Muundo wa Mpango
"Takaful na Karama" ni mpango wa msaada wa fedha taslimu wenye masharti, unaolenga kuimarisha rasilimali watu kupitia upatikanaji wa huduma za afya na elimu. Benki ya Dunia ilishiriki kikamilifu katika kubuni na kutekeleza mpango huu, ikitoa ufadhili wa maendeleo wa dola bilioni 1.4 kwa miaka kumi, pamoja na msaada wa kiufundi ulioimarisha uwezo wa watendaji wa serikali, mifumo ya malipo kwa njia ya kadi za “Meeza”, na ufuatiliaji na tathmini ya mara kwa mara.
Mnamo mwaka 2023, Baraza la Wawakilishi liliidhinisha ufadhili wa ziada wa dola milioni 500 ili kupanua wigo wa mpango huu. Hadi sasa, mpango umefikia kaya milioni 7.7, sawa na asilimia 30 ya kaya zote nchini, na kuwafaidisha watu takriban milioni 17 kwa njia ya moja kwa moja na isiyo ya moja kwa moja.

Tofauti Kati ya Takaful na Karama
Mpango umeundwa kwa njia mbili mahsusi: “Takaful” inalenga familia maskini zenye uwezo wa kufanya kazi lakini zisizo na ajira ya kudumu. Sharti la msingi ni kuwa na watoto kati ya umri wa kuzaliwa hadi miaka 26, wakiwemo watoto wa wajane, waliotalikiana, au walioko katika vituo vya marekebisho. “Karama” inalenga watu wasio na uwezo wa kufanya kazi, kama wazee, watu wenye ulemavu na mayatima.
Mpango huu umejikita katika kuvunja mzunguko wa umaskini kati ya vizazi kwa kuwekeza katika elimu na afya, huku ukiweka masharti mahususi ya kuhudhuria shule na kutembelea vituo vya afya. Asilimia 51 ya kaya hushiriki kikamilifu katika masharti ya afya, na asilimia 63 hutimiza masharti ya elimu kwa kiwango cha mahudhurio kinachohitajika.

Malipo ya Kidijitali na Uwezeshaji wa Wanawake
Mojawapo ya mafanikio ya mpango huu ni utegemezi wake kwa mifumo ya malipo ya kielektroniki, ambapo asilimia 100 ya wafaidika hupokea fedha zao kupitia mfumo wa kidijitali. Wanawake ndio wanufaika wakuu – wanashikilia asilimia 75 ya kadi za msaada – na hii imechangia kwa kiasi kikubwa katika kuwawezesha kiuchumi na kuboresha maisha ya familia zao.

Mpango wa Kustawisha Kujitegemea
Mpango huu haukomei katika utoaji wa fedha pekee. Serikali ya Misri inalenga kuwezesha wafaidika wa “Takaful” wanaoweza kufanya kazi kwa muda maalum hadi waweze kujitegemea kupitia ajira au ujasiriamali. Tayari kaya milioni 3 zimehitimu kutoka kwa mpango huu kutokana na mabadiliko chanya ya hali zao za maisha.
Mpango huu pia umeunganishwa na juhudi nyingine kama vile “Mpango wa Mwanzo Mpya” na uanzishwaji wa vituo vya malezi ya watoto ili kusaidia wanawake kuingia kwenye soko la ajira. Wizara inalenga kuongeza vituo vya malezi kutoka asilimia 8 hadi 25 katika nchi nzima.

Mabadiliko ya Kisheria: Haki ya Kikatiba
Mnamo mwaka 2025, Misri ilitoa Sheria ya Hifadhi ya Jamii, inayobadilisha “Takaful na Karama” kutoka kuwa mpango wa kitaifa wa hiari hadi kuwa haki ya kisheria kwa kila anayeistahili. Sheria hii inasisitiza dhamira ya serikali ya kutoa hifadhi ya kijamii jumuishi na yenye haki, kwa mujibu wa Ibara ya 8 ya Katiba ya Misri inayozungumzia usawa na heshima ya raia.
Misri sasa inaunda mfumo wa kitaifa wa kimkakati wa hifadhi ya jamii, unaoendana na Maono ya Misri 2030 na Mpango wa Kazi wa Serikali wa 2024-2027. Kwa sasa, kuna zaidi ya mipango 22 ya hifadhi ya jamii, 13 kati yao zikitolewa na Wizara ya Mshikamano wa Jamii, zikiwa ni sawa na asilimia 60 ya jumla ya huduma za hifadhi ya jamii nchini.

Msaada wa Ziada na Ongezeko la Thamani
Mnamo Machi 2025, serikali ilitoa msaada wa ziada wa jeini 300 kwa kila kaya kwa kipindi cha Ramadhani, kwa gharama ya jumla ya jeini bilioni 1.5. Pia, kuanzia mnamo tarehe Aprili 2025, thamani ya msaada wa fedha iliongezwa kwa asilimia 25, jambo linaloonyesha dhamira ya serikali kuboresha maisha ya makundi ya kipato cha chini.

Utambuzi wa Kimataifa
Mpango wa “Takaful na Karama” umetambuliwa na Benki ya Dunia kama moja ya mifano bora ya kitaifa ya hifadhi ya kijamii duniani Kiarabu. Mpango huu umevutia mashirika ya kimataifa na kupendekezwa kama kielelezo cha utekelezaji kwa mataifa mengine.

Ufanisi, Ufuatiliaji na Mabadiliko
Kipengele cha kipekee cha mpango huu ni uwezo wake wa kubadilika kwa mazingira: kuruhusu kaya mpya kujiunga na zingine kuondoka. Kwa mfano, kati ya Julai hadi Desemba 2024, kaya 550,000 ziliingia katika mpango, huku 400,000 zikiitimu na kuondoka. Mnamo mwaka 2025, kaya nyingine 190,000 zinatarajiwa kujiunga na 180,000 kuhitimu.

Mpango wa “Takaful na Karama” ni kiashiria cha mabadiliko ya kihistoria katika sekta ya mshikamano wa kijamii nchini Misri. Kupitia uwekezaji katika rasilimali watu, utoaji wa misaada yenye masharti, usawa wa kijinsia, na mifumo ya kisasa ya kidijitali, mpango huu umevuka kuwa tu mpango wa misaada hadi kuwa chombo cha kuendeleza maendeleo endelevu na kujenga jamii huru na inayojitegemea.
Kupitia Sheria mpya ya Hifadhi ya Jamii, mafanikio haya yanahakikishwa kisheria kwa vizazi vijavyo, yakithibitisha kuwa Misri si tu inatoa misaada, bali inajenga maisha bora kwa wananchi wake kwa msingi wa heshima, usawa na maendeleo ya binadamu.

Vyanzo:
• Wizara ya Mipango, Maendeleo ya Kiuchumi na Ushirikiano wa Kimataifa, 2025
• Wizara ya Mshikamano wa Jamii, Taarifa kwa Kamati ya Haki za Binadamu ya Bunge, 2025
• Taarifa ya Serikali kuhusu Msaada wa Ziada wa Ramadhani, 2025