Vyama vya Ushirika vya Ujamaa nchini Tanzania
Imeandikwa na / Crepso Diallo
Imefasiriwa na / Mervat Sakr
Vyama vya Ushirika vya kilimo vilikuwa na nafasi kubwa chini ya utawala wa Nyerere katika mkakati wa Tanzania wa kubadilisha maeneo yake makubwa ya vijijini kuwa aina mpya ya kilimo (mzalishaji- kujitosheleza) Mwafrika, anayetegemea "Ujamaa " uliotumika baada ya uhuru kwa kuanzisha mfumo mmoja wa kilimo na uuzaji wa mazao ya kilimo kupitia mashirikisho ya ushirika wa ndani, ili kukidhi mahitaji ya kuingizwa. Katikati ya miaka ya 1960, Tanzania ilianzisha mtandao wa kipekee wa elimu na kusoma na kuandika ulioundwa mahususi kuelimisha na kutoa mafunzo kwa wajumbe wa vyama vya ushirika.
Jengo hilo lilijengwa kwa msingi wa "vyama vya ushirika vya msingi" vipatavyo 1,800 katika ngazi ya mitaa iliyoongozwa na "Miungano" katika ngazi ya mkoa na katika mkutano huo, Chama cha Ushirika Tanzania, na ingawa Harakati ya ushirika vijijini ilihusishwa na serikali kwa njia tofauti, ila ilifurahia uhuru, kwani kila "ushirika wa msingi" ulikuwa na haki ya kusambaza kazi kwa uhuru na uendeshaji wa mfumo wa ushirikiano kwa ajili ya mahitaji na kinachohudumia kila kijiji, na kubadilisha vyama vya ushirika vya uuzaji kuwa vyama vya uzalishaji kwa madhumuni yote, na kuboresha, na shirika la usimamizi wa mikopo ya kilimo na kuhamasisha uwekezaji vijijini.
Ndani ya miaka ya mwanzo ya uhuru, vifaa havikuwepo wala muda hauhitajiki kuwafundisha ipasavyo wafanyakazi wa vyama vya ushirika au wenyeviti wa kamati na wanachama (Viongozi walipokuwa wakitembelea ushirika wa eneo hilo walilazimika kusafiri maili hatari na kupoteza muda wa kuenda na kurudi) Ndio majukumu yao yaliobadilika na kupanuka sana mnamo 1967. Ambapo Nyerere alipotoa Azimio la Arusha lililoeleza maoni yake ya Ujamaa, kisha akaanza kuanzisha taasisi mpya na kuunganisha zile za zamani katika jaribio ili kujaza upungufu huu, viwanda vya kati vya kutengeneza mashine na vifaa vya kilimo.
Chuo cha Ushirikiano kilianzishwa katika Vijiji vya "Moshi", ambacho kilijishughulisha na mafunzo ya hali ya juu ya wafanyakazi wa vyama vya ushirika kupitia tafiti mbalimbali kuanzia miaka miwili kati ya mafunzo ya nadharia na vitendo. Kituo hicho kiliunganishwa kwa karibu na taasisi ambayo hutoa katika mji mkuu kwa wakazi wa jiji waliojiunga na vyama vya ushirika kwa hiari.Pia kulikuwa na programu za muda mrefu za wakaguzi wa vyama vya ushirika ambazo zilijumuisha mafunzo madhubuti pamoja na msimamizi mtaalam anayewajibika... Chama cha ushirika cha Ujamaa cha jumuiya ya vijijini nchini Tanzania kimefanikiwa kwa kiasi fulani kubomoa msingi wa nyenzo za uongozi wa kisiasa wa ukoloni, na miundo ya kiutamaduni ya mahusiano ya ukiritimba wa ndani, na kuleta kila mkulima katika uwanja wa kazi ili kuchangia katika uzalishaji, usimamizi na kujitegemea kwa miaka kadhaa hata kama ni michache, Ikilinganishwa na mifumo yote kuu ya upangaji katika miaka ya 1960 katika Global South. "Ujamaa" haikuathiriwa na sheria za urasimu, Nyerere alilazimika kuhama kutoka utawala mkuu kwenda kwenye ugatuaji katika baadhi ya maeneo mahususi. Hiyo ni, usimamizi wa kibinafsi ndani ya vitengo vya shirika na wafanyikazi wa kilimo wenyewe. Hata hivyo, wakati wa enzi ya Hassan Mwinyi, udhibiti mkali wa uchumi uliongezeka kwa mabepari wachache waliohodhi kazi ya kusimamia uzalishaji na usambazaji, na ilibadilisha thamani ya ziada kuwa mkusanyiko wa mtaji mikononi mwa wachache, na kuunda shirika kubwa la urasimi la chama lililotawala vyama vya ushirika vya Ujamaa hadi kufutwa kwao kabisa katika miaka ya 1990.
